ကိုယ့်မှာ ဘယ်လို ဉာဏ်ရည်ဉာဏ်သွေး၊ အစွမ်းအစတွေ ရှိသလဲလို့ သိထားသင့်ပါတယ်။ မိဘ၊ ဆရာများနဲ့ ကျောင်းသားများ သိသင့်ပါတယ်။
စိတ်ပညာအရ
ဉာဏ်ရည်ဉာဏ်သွေး နှစ်မျိုးရှိတယ်လို့ အမေရိကန်စိတ်ပညာရှင် ရေမန်
ကက်တယ်နဲ့ ဂျွန်းဟောန် Raymond Cattell and John Horn တို့က သတ်မှတ်ကြတယ်။
၁။ Fluid intelligence ဉာဏ်ရည်ဉာဏ်သွေး - အငွေ့အရည်
အပြန်အလှန်
စဉ်းစားနိုင်စွမ်း၊ ပြဿနာ ဖြေရှင်းနိုင်စွမ်း၊ ပုံရိပ်များ
ခွဲခြားနိုင်စွမ်း၊ ဆက်နွယ်မှုကို သိနိုင်စွမ်း။ မွေးရာပါဖြစ်၊ သင်ယူ၊
တွေ့ကြုံ၊ အနေနီးရုံနဲ့ မရ။ (ဥပမာ- လမ်းကျွမ်းသူ- အရပ်မျက်နှာကို
ခန့်မှန်းနိုင်၊ တခေါက် ရောက်ဖူးရုံ (သို့) မရောက်ဖူးလည်း သိသူဖြစ်တယ်။)
၂။ Crystallized intelligence ဉာဏ်ရည်ဉာဏ်သွေး - အစိုင်အခဲ
သင်ကြားမှု၊ အတွေ့အကြုံကြောင့် ရနိုင်၊ တိုးလာနိုင်တဲ့ ဉာဏ်ရည်ဉာဏ်သွေး အစွမ်းအစမျိုး ဖြစ်တယ်။ (ဥပမာ- ဘာသာစကား၊ သင်္ချာ)
GARDNER’S NINE TYPES OF INTELLIGENCE - ဉာဏ်ရည်ဉာဏ်သွေး ၉ မျိုး
ဒီသီအိုရီက ၁၉၈၃ မှာ စပေါ်လာတယ်။1. Logical-Mathematical Intelligence - သင်္ချာဉာဏ်စွမ်း
သင်္ချာပညာရှင်၊ စုံထောက်၊ မှုခင်းသတင်းထောက်၊ သိပ္ပံပညာရှင် ….. များ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။2. Linguistic Intelligence - ဘာသာစကားအစွမ်း
စကားတမျိုးတည်း ပြောပေမယ့် ထိရောက်ရှင်းလင်းအောင် ပြောနိုင်သူ။ - စာရေးဆရာ၊ ဝတ္ထု ရေးဆရာ၊ ကဗျာဆရာ၊ ဂျာနယ်လစ်၊ ဟောပြောသူ၊ အောင်မြင်ရေးဆရာ။ (နိုင်ငံရေးသမား) တို့ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။3. Visual-Spatial Intelligence ပုံရိပ်ဖေါ်နိုင်စွမ်း
- ပတ်ဝန်းကျင်အနေအထားကို ရိပ်မိသူ၊ လမ်းကြောင်းနဲ့ ဦးတည်ရာကို ကျွမ်းကျင်သူ၊ မြေပုံနဲ့ ဉာဏ်စမ်းပါတဲ့ ဂိမ်းတွေ၊ ပဟေဠိတွေကို စိတ်ဝင်စားသူ၊ အရုပ်တွေ ပန်းချီတွေ ဆွဲရဝါသနာပါသူ၊ စိတ်ကူးယဉ် ပုံရိပ်တွေ မြင်ယောင်နေတတ်သူ၊ တခါမြင်ဖူးရုံနဲ့ မှတ်မိသူဖြစ်ပါတယ်။- အလုပ်အကိုင်က - ပန်းချီဆရာ၊ ပန်းပု၊ ဗိသုကာပညာရှင်၊ ဒီဇိုင်းဆရာ၊ စစ်တုရင်၊ ခွဲစိတ်ဆရာဝန်၊ လေယာဉ်မှုး၊ သင်္ဘောကပ္ပတိန်၊ 2D, 3D ပုံရိပ်များဖန်တီးခြင်း၊ ဂိမ်း၊ ဗိသုကာ အဆောက်အဦ၊ ရုပ်သံလုပ်ငန်း၊ အာကာသပညာရပ်တွေ လုပ်ကိုင်ကြတယ်။
4. Naturalist Intelligence - သဘာဝတရားကို နားလည် သူ
- သဘာဝကို ချစ်ပြီး အချိန်ယူတတ် သူ၊ တိရစ္ဆာန်များကို နားလည်သူ၊ သစ်ပင်စိုက်သူ၊ မွေးမြူရေး ဝါသနာပါသူ၊ ရုက္ခဗေဒပညာရှင်၊ စိုက်ပျိုးရေးပညာရှင်၊ သစ်တောပညာရှင်၊ ဥယျာဉ်ပန်းမာလ်ပညာရှင်များ ဖြစ်တတ်တယ်။5. Musical Intelligence - ဂီတစွမ်းရည်
သံစဉ်တခုကို ရယူ၊ ရွတ်ဆိုနိုင်သလား။ – their pitch, rhythm, tone and timber တွေ ရိပ်မိသလား။ သူများတွေ မကြားတဲ့ အသံသေးသေးလေးတွေအထိ ကြားတတ်သလား။musicians ဂီတပညာရှင်၊ composers သီချင်းရေးဆရာ၊ vocalists အဆိုတော်၊ conductors ဂီတမှူး၊ sound mixers အသံဖမ်းပညာရှင်နဲ့ sound engineers အသံအင်ဂျင်နီယာတွေ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
6. Existential Intelligence - ဖြစ်တည်မှုကို သိသောဉာဏ်
တချို့အတွက် သိပ်နက်နဲနေနိုင်တဲ့ အကြောင်းအရာတွေ ရှိတယ်။ - လူတွေ ဘာကြောင့် ရှိနေသလဲ။ ဘာကြောင့် သေရသလဲ။ သေပြီးရင် ဘာဆက်ဖြစ်သလဲ။အလုပ်အကိုင်က စိတ်ပညာရှင်၊ ကျမ်းစာပညာရှင်နဲ့ Motivational speakers အောင်မြင်ရေးဆရာများ ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။
7. Bodily-Kinesthetic Intelligence - ကိုယ် ကာယအစွမ်း
ကိုယ့်ရဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာအစွမ်းကို သိတဲ့သူ။ ချိန်ဆနိုင်သူ။ ကိုယ်အမူအယာ လှုပ်ရှားပြရုံနဲ့ အဓိပ္ပါယ် နားလည်စေသူ။ ချိန်ကိုက် လှုပ်ရှားနိုင်သူ။ ပစ္စည်းကရိယာများကို ကျွမ်းကျင်စွာ ကိုင်တွယ်နိုင်သူ။ လက်မှုပညာကို ဝါသနာပါသူများ ဖြစ်တယ်။- အလုပ်အကိုင်က အားကစားသမားများ၊ အစွမ်းပြသူများ၊ စင်မြင့်ဖျော်ဖြေသူများ၊ လက်မှုပညာရှင်။ ခွဲစိတ်ဆရာဝန်။
8. Interpersonal Intelligence - လူမှုရေးအစွမ်း
“emotional intelligence” or EQ. လူတွေရဲ့ခံစားချက်နဲ့ စိတ်ရင်းကို သိသူဖြစ်တယ်။ communication skills ပေါင်းသင်းဆက်ဆံရေး အလွန်ကောင်းသူ။ –စကားပြောကောင်းရုံသာမက အပြုအမူလည်း ကောင်းမွန်သူ ဖြစ်တယ်။ both verbal and non-verbal.လူတယောက်နဲ့တယောက် မတူပုံ၊ လူမျိုးတမျိုးနဲ့ တမျိုး၊ တိုင်းပြည်တပြည်နဲ့တပြည် မတူပုံကို ရိပ်မိသူ၊ အပေါင်းအသင်း၊ မိတ်ဆွေ အသိုင်းအဝန်း ကျယ်ပြန့်သူ ဖြစ်တယ်။ သူတို့အတွက် အချိန်ပေးနိုင်တယ်။ တခြားသူတွေရဲ့ စိတ်ထားနဲ့ စိတ်ရှည်သည်းခံမှုကို သိတယ်။ အကြောင်းအရာတခုကို ကိုယ့်အမြင်တဖက်တည်းက မဟုတ်ဘဲ ရှုထောင့်အမျိုးမျိုးက ကြည့်နိုင်တယ်။
ခေါင်းဆောင်ဖြစ်ဖို့ မွေးဖွါးလာသူတွေ ဖြစ်တယ်။ They are born to be leaders. တာဝန်ယူတတ်သူတွေ ဖြစ်တယ်။ အနေအေးတယ်။ ဦးဆောင်ပြောဆိုနိုင်စွမ်းရှိတယ်။ သူတို့ရဲ့ ဗဟုသုတနဲ့ အစွမ်းအစကို ပေါင်းစပ် အသုံးပြုနိုင်တယ်။ တပါးရဲ့ အရည်အချင်းကို မြင်တတ်ပြီး ထုတ်ယူအသုံးချနိုင်စွမ်း ရှိတယ်။
အလုပ်အကိုင်က- teachers ကျောင်းဆရာ၊ social workers လူမှုဝန်ထမ်းများ၊ politicians နိုင်ငံရေးသမားနဲ့ ပြဇာတ်နဲ့ ရုပ်ရှင်သရုပ်ဆောင်များ Stage, film actors ြဖစ်တတ်ပါတယ်။
9. Intrapersonal Intelligence - အတွင်းသဘောကို သိတဲ့ ဉာဏ်
ကိုယ့်ကိုယ်ကို သိတဲ့ ဉာဏ်ဖြစ်တယ်။ ဘာတွေ ခံစားနေလဲ။ ဘာကြောင့် ခံစားရလဲ။ ဘာလိုအပ်သလဲ။ ဘာလိုချင်သလဲ ဆိုတာ သိနေသူ ဖြစ်တယ်။။ (အတ္တကြီးသူ မဟုတ်ပါ။) ကိုယ့်ကိုယ်ကို တန်ဖိုးထားသူ ဖြစ်တယ်။ကိုယ့်ကိုယ်ကို နှိုးဆော်တတ်တယ်။ ကိုယ့်အတွက် စဉ်းစားတတ်တယ်။ လွတ်လပ်ပေါ့ပါးစွာ နေတတ်တယ်။ တခြားသူကို အမှီမပြုဘဲ ကိုယ်တိုင်ရှာဖွေ ရွေးချယ်ဆုံးဖြတ်တတ်တယ်။ ရှက်တတ်တယ်။ တွေးနေတတ်တယ်။ အေးအေးဆေးဆေး တယောက်တည်း နေတတ်တယ်။ ရှားပါးတဲ့ ဉာဏ်ရည် ဖြစ်တယ်။
အလုပ်အကိုင်က - ဝိညာဉ်ရေးခေါင်းဆောင်၊ စိတ်ပညာရှင်၊ အကြံပေးသူ အတိုင်ပင်ခံ၊ အတွေးအခေါ်ပညာရှင် ဖြစ်တတ်တယ်။
